Τον περασμένο Σεπτέμβριο, συντάσσοντας κατάλογο των λιμένων και των σκαλωμάτων της Χαλκιδικής κατά τους Μέσους Χρόνους, αντί για χάρτες χρησιμοποίησα την φωτογραφία της Χαλκιδικής του Google Earth, λήψεως 28ης Μαρτίου 2012. Περιδιάβηκα λοιπόν άνετα τα 600 χιλιόμετρα της ακτογραμμής, μεγενθύνοντας την φωτογραφία όπου ήθελα περισσότερες λεπτομέρειες. Είδα πράματα και θάματα, γιατί η 28η Μαρτίου του 2012 ήταν πολύ καθαρή ημέρα και η θάλασσα ήταν κάλμα. Δεν θα σάς κουράσω απαριθμώντας και περιγράφοντας θέσεις πολλές, αλλά θα περιορισθώ σε μία θέση της Κασσάνδρας : στα Λουτρά της Αγίας Παρασκευής, τα οποία επισκέφτηκα για πρώτη φορά το 1974.
Αυτή είναι η Φλέγρα, η ονομαζόμενη και Παλλήνη, διότι, κατά μία παλαιά ετυμολογική ερμηνεία, πάλλεται από τους σεισμούς, και εδώ βρίσκονται τα λουτρά. Το μεγάλο νεόδμητο κτήριο είναι το κτήριο των Λουτρών, και η θερμή θειούχος πηγή βρίσκεται σε μια μικρή θαλασσοσπηλιά, στα ριζά του βράχου.
Μέσα στην θάλασσα και σε βάθος κυμαινόμενο γύρω στις πέντε οργιές, διακρίνονται τα ερείπια λιθόκτιστου οικισμού, εμβαδού περί τα είκοσι (20) στρέμματα, ο οποίος αναπτύσσεται γύρω από ένα ισχυρό, λιθόκτιστο οχυρό συγκρότημα, εμβαδού περί τα τρία (3) στρέμματα. Στο συγκρότημα κυριαρχεί ένας μεγάλος «πύργος», ωοειδούς κατόψεως, μεγίστων εσωτερικών διαστάσεων 20Χ15 μέτρων, περιβαλλόμενος από μεγάλες περίκλειστες «αυλές» και μικρότερους κυκλικούς πύργους. Το κέντρο του πύργου απέχει από την ακτή περί τα 100 μέτρα.
Ο οικισμός και το κάστρο προστατεύονται από την πλευρά της θάλασσας με ισχυρό τείχος, του οποίου ο επιμήκης λιθοσωρός εκτείνεται στο φρύδι μιας παλιάς χερσονήσου ή γκρεμού.
Ο οικισμός αυτός φαίνεται να σχετίζεται με τον υπερκείμενο προϊστορικό οικισμό της Βίλας Στάσα και των Λουτρών.
Πρέπει να εξετασθεί εάν η βύθιση του υποβρυχίου τομέα του οικισμού οφείλεται στην ανύψωση της θαλάσσιας στάθμης η σε σεισμική δραστηριότητα.
Πιθανότερο όμως φαίνεται το να οφείλεται σε βύθιση λόγω σεισμικής δραστηριότητος. Όπως σημειώνεται και στον χάρτη της Ομάδος Παπαζάχου, με τα σεισμολογικά δεδομένα της Χαλκιδικής των ετών 550 π.Χ.-2009 μ.Χ., η περιοχή των Λουτρών είναι κατ’ εξοχήν σεισμογενής, με έναν τουλάχιστον σεισμό τάξεως μεγαλύτερης των έξη ρίχτερ. Επί πλέον, σε μικρή απόσταση από την ακτή, μέσα στην θάλασσα, εντοπίζεται ένα μεγάλο σεισμικό ρήγμα, παράλληλο προς την ακτογραμμή.
Ένα δεύτερο σεισμικό ρήγμα (14 χάρτης ΙΓΜΕ) αποτυπώνεται στον γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ, παράλληλο προς την ακτογραμμή και κοντά σ’ αυτήν, το οποίο διαχωρίζει τους ασβεστόλιθους του παραθαλασσίου μετώπου, από το σύστημα των πολύχρωμων μαργών της ενδοχώρας. Αλλά και το ασβεστολιθικό βραχώδες μέτωπο του κρημνού της ακτής, ύψους περί τά 50 μέτρα, φαίνεται να οφείλεται στην θραύση και απόσπαση του καταβυθισθέντος τμήματος της ξηράς.
Πότε να συνέβησαν όλα αυτά;
Να σχετίζονται με το τσουνάμι του Ηροδότου, το οποίο έπνιξε τους Πέρσες στην Ποτίδαια, το 490 π.Χ.;
Να συνέβησαν στους προϊστορικούς χρόνους, όσον κατοικείτο ακόμη η περιοχή;
Δεν γνωρίζω αν θα απαντηθούν ποτέ αυτά τα ερωτήματα.
Όμως, ο σεβασμός στα δυσανάγνωστα μηνύματα της παραδόσεως, έστω και αν αυτή αναφέρεται στην τόσο μακρινή και μυθική Γιγαντομαχία, επιβάλλει να αναζητήσουμε την αρχική αντίληψη της έννοιας του ηφαιστειακού σεισμού, από τον οποίο τόσον έντονα είχε δεινοπαθήσει (και δεινοπαθεί) ο ελλαδικός χώρος.